Размова з міністрам інфармацыі Рэспублікі Беларусь Ліліяй Ананіч
Другая сесія Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь шостага склікання стала пляцоўкай для разгляду тэмы 500-годдзя беларускага кнігадрукавання, для размовы ўвогуле пра сучасны стан кнігадрукавання. У сваім выступленні міністр інфармацыі Рэспублікі Беларусь Лілія Ананіч звярнула асаблівую ўвагу як на гістарычны складнік тэмы, так і на сённяшні стан у развіцці кнігавыдання ў краіне. Аб гэтым размова з міністрам інфармацыі Рэспублікі Беларусь Ліліяй Ананіч.
— Лілія Станіславаўна, відаць, упершыню на такім высокім узроўні разглядаліся пытанні 500-годдзя беларускага кнігадрукавання…
— Беззумоўна, разгляд у Савеце Рэспублікі тэмы 500-годдзя беларускага кнігадрукавання сведчыць пра вялікі клопат дзяржавы аб умацаванні духоўнасці беларускага грамадства. І ў мяне была магчымасць выказаць словы падзякі ад усёй галіны Савету Рэспублікі за ўнясенне ў парадак дня сесіі гэтага пытання. Дарэчы, адным са складнікаў разгляду стала і дэманстрацыя кніжнай выставы і экспазіцыі “Друкарскі двор XVI стагоддзя”. На пасяджэнні другой сесіі Савета Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь у шэрагу іншых разглядалася пытанне “Аб нарматыўна-прававым рэгуляванні выдавецкай дзейнасці, святкаванні 500-годдзя беларускага кнігадрукавання і мерапрыемствах, прымеркаваных да Году навукі”. Атрымаўся грунтоўны разгляд пытання.
— Зараз актыўна працуе арганізацыйны камітэт па святкаванні 500-годдзя беларускага кнігадрукавання. Вы і міністр культуры з’яўляецеся старшынямі камітэта. Праводзіцца досыць мера-прыемстваў. Але ж, зразумела, мерапрыемствы, іх колькасць — не самамэта…
— І я прытрымліваюся гэтай думкі. Лічу, што важна зразумець, асэнсаваць месца і ролю Скарыны, яго крокаў як першапраходцы ў справе фарміравання кніжнай культуры на ўсходнеславянскіх землях, у Беларусі… Пагадзіцеся, што ў гісторыі кожнай краіны ёсць падзеі і з’явы, якія з’яўляюцца светачам развіцця народа. Сваім зместам, сваімі ўплывамі на свядомасць грамадзян якраз яны фарміруюць грунт гуманістычнага будаўніцтва краіны. Такой падзеяй, такой з’явай уяўляюцца і вытокі беларускага кнігадрукавання, крынічны штуршок якім даў легендарны асветнік, першадрукар усходнеславянскіх земляў, наш суайчыннік Францыск Скарына.
Сын свайго часу, Скарына быў яркім увасабленнем тых падзей, што адбываліся ў Беларусі і на суседніх землях болей як паўтысячы гадоў назад. Здолеўшы набыць веды па многіх галінах, вывучыўшы чатыры ці пяць моў, маючы прагу да падарожжаў, Францыск Скарына прыняў для сябе, а, як пасля высветлілася, і для ўсёй беларускай гісторыі, лёсавызначальнае рашэнне: выкласці Біблію на зразумелай усім мове. Так, у Празе, грунтуючыся на еўрапейскім вопыце, маючы на ўвазе чэшскія, італьянскія і нямецкія выданні, углядаючыся ў стараславянскія, стараяўрэйскія, грэчаскія, чэшскія і лацінскія тэксты, наш зямляк пераклаў і выдаў 22 кнігі Бібліі. Так быў зроблены важкі крок па сваёй сутнасці і па разуменні перспектыў будаўніцтва новага грамадства.
І ў сілу гэтага Францыска Скарыну можна смела залічваць у спіс “тытанаў” эпохі Адраджэння.
— Скарыне з вышыні сённяшняга часу, пэўна, падыходзіць і такое вымярэнне — дыпламат, місіянер з Беларусі..?
— Не ведаю, што вы маеце на ўвазе пад місіянерствам, а вось дыпламатычная місія Скарыны доўжыцца і сёння… Падарожнічаючы па блізкіх і далёкіх краінах, ад Масквы да Падуі, Францыск Скарына разбураў сярэдневяковую замкнутасць і абмежаванасць. За кароткі адрэзак часу беларускі асветнік выканаў такі аб’ём працы, на які прадстаўнікам іншых народаў не хапала жыцця. Зброяй першадрукару служыла друкаванае слова. І не бачыць, не асэнсоўваць гэта сёння проста нельга.
— Лілія Станіславаўна, якімі ўсё ж найболей важкімі набыткамі мы можам сведчыць, што справу Скарыны і яго бліжэйшых наступнікаў, справу тых, хто здолеў зрабіць кнігу складнікам культуры, складнікам цывілізацыйнага жыцця, цывілізацыйнага існавання, мы прадаўжаем дастойна?
— Пяцісотгоддзе беларускага кнігадрукавання мы сустракаем у клопатах, рабочых справах па развіцці нацыянальнага кнігавыдання. І Беларусь, асабліва гэта падкрэсліваю, мае вялікія набыткі найперш дзякуючы вялікай дзяржаўнай падтрымцы.
Мы ганарымся, што ў Садружнасці Незалежных Дзяржаў толькі ў нашай краіне ў 2012 годзе прыняты Закон “Аб выдавецкай справе ў Рэспубліцы Беларусь”. Нагадаю, што ў адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Аляксандра Лукашэнкі 2012 год быў абвешчаны Годам кнігі.
Для кнігавыдаўцоў і ўсіх, хто разглядае кнігу як найвялікшую каштоўнасць, гэты год меў працяг і ў Годзе культуры, і зараз, у Годзе навукі.
Дазволю сабе прывесці некалькі лічбаў. У іх — выразная характарыстыка зробленага. Нягледзячы на імклівае развіццё новых інфармацыйных тэхналогій, кніга па-ранейшаму займае значнае месца ў адукацыйным і духоўным жыцці нашага грамадства: у 2016 годзе у Беларусі выда-дзена больш за дзесяць тысяч назваў кніг агульным тыражом больш за 23 мільёны экзэмпляраў. У апошнія гады павялічваецца выпуск кніг на беларускай мове: у сярэднім 1200 назваў у год тыражом каля 4 мільёнаў экзэмпляраў.
Выдавецкай дзейнасцю займаюцца больш за 500 выдавецтваў розных форм уласнасці і амаль 1500 суб’ектаў распаўсюджваюць друкаваныя выданні. Такая статыстыка далёка не кожнай краіне СНД пад сілу. А за статыстыкай яшчэ і справы, самі кнігі, многія з якіх выклікаюць рэзананс ва ўсім свеце, а не толькі ў нашай краіне. Пра гэта сведчаць і друк, і згадкі пра нашы кніжныя праекты на многіх электронных рэсурсах, у сацыяльных сетках.
— І трэба падкрэсліць, што найбольшая колькасць знакавых здзяйсненняў — гэта здабыткі дзяржаўных выдавецтваў…
— А іначай і быць не можа. Менавіта Міністэрства інфармацыі ажыццяўляе рэалізацыю дзяржаўнай палітыкі ў галіне кнігавыдання.
Штогод аказваецца значная фінансавая падтрымка нацыянальнаму кнігавыданню ў выглядзе частковага бюджэтнага фінансавання выпуску сацыяльна значнай літаратуры. Прывяду яшчэ адну лічбу. У 2016 годзе на гэтыя мэты выдаткавана больш за 2 мільёны рублёў.
На дзяржаўным узроўні падтрымліваюцца праекты ў адпаведнасці з даручэннямі Кіраўніка краіны, Урада, нацыянальнымі і дзяржаўнымі праграмамі. А гэта — розныя прадстаўнічыя выданні, прысвечаныя знакавым юбілейным датам, нацыянальныя энцыклапедыі, навуковая і вучэбная кніга, а таксама кнігі краязнаўчай тэматыкі, па гісторыі, эканоміцы, культуры Беларусі.
— Наша суверэнная Беларусь набывае велізарны вопыт палітычнага, сацыяльнага будаўніцтва. Фактычна ў апошнія дзесяцігоддзяі фарміруюцца і грамадства, і краіна з новымі характарыстыкамі. І гэтыя з’явы патрабуюць асэнсаванння. У тым ліку, магчыма, гэта варта рабіць праз канкрэтныя кніжныя праекты?
— Зараз Нацыянальнай акадэміяй навук распачынаецца рэалізацыя маштабнага дзяржаўнага праекта, зацверджанага Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь 9 сакавіка 2017 года “Аб падрыхтоўцы і выпуску навукова-папулярнага выдання “Рэспубліка Беларусь — 25 гадоў стварэння і здзяйсненняў”, у якім будуць адлюстраваны этапы фарміравання і ўмацавання беларускай дзяржаўнасці, сацыяльна-эканамічнага і гуманітарнага развіцця краіны.
— Чытач сёння досыць патрабавальны. Ён чакае і ад выдавецтваў, і ад саміх пісьменнікаў нечага новага… Пэўна ж, няпроста ў гэтым плане працаваць выдавецтвам, якія апякуюцца мастацкай літаратурай?
— Не буду называць канкрэтныя творы. Скажу толькі, што і я як чытач шукаю іх, уважліва праглядаю ўсё, што друкуюць у дзяржаўных і прыватных выдавецтвах… Радуюся, калі з’яўляюцца новыя серыі. Заўважу, дарэчы, што шмат выдаецца перакладной літаратуры.
— Так было заўсёды ў Беларусі… Можна згадаць моцных перакладчыкаў замежнага мастацкага слова з розных пакаленняў…
— Але выдадзенае сёння — гэта не перадрукі, не перавыданні, а кнігі арыгінальныя. Шмат перакладаецца і выдаецца польскай, украінскай літаратуры. Трэба адзначыць руплівасць Выдавецкага дома “Звязда”, вакол якога аб’ядналася група кітаістаў. І на беларускую мову сучасную і класічную кітайскую паэзію для серыі “Светлыя знакі. Паэты Кітая” перакладаюць ужо з арыгінала.
Зараз важнейшымі накірункамі дзейнасці беларускіх выдавецтваў таксама з’яўляецца выпуск мастацкай літаратуры беларускіх аўтараў менавіта для папаўнення фондаў публічных бібліятэк, кніг для дзяцей-інвалідаў па зроку шрыфтам Брайля, аўдыёкніг з праграмнымі творамі беларускіх пісьменнікаў.
Шырокую вядомасць набылі серыі кніг “Залатая калекцыя беларускай літаратуры”, “Жыццё знакамітых людзей Беларусі”, “Славутыя мастакі з Беларусі”, “Наш сучаснік”, “Асобы”.
Беларусь мае вялікі вопыт энцыклапедычнага кнігавыдання. У дапаўненне да васемнаццацітомнай “Беларускай энцыклапедыі” ў апошнія гады выдадзены сямітомная энцыклапедыя “Рэспубліка Беларусь” на рускай мове, энцыклапедыі “Гарады і вескі Беларусі”, “Рэгіёны Беларусі”, “Культура Беларусі”. Яны сталі неацэнным скарбам для будучых пакаленняў.
— Несумненным канкурэнтам папяровай кнізе становіцца яе электронная паплечніца — кніга электронная… І што ў краіне робіцца з увагі на вартасці яе развіцця?
— Мы толькі што гаварылі пра энцыклапедычнае кнігавыданне… Літаральна зараз Міністэрствам інфармацыі робяцца крокі па стварэнні ў 2018-2022 гадах электроннай энцыклапедыі “Рэспубліка Беларусь”. З улікам развіцця сучасных інфармацыйных тэхналогій ёсць велізарная патрэба ў стварэнні электроннага пашпарта краіны, шматузроўневай базы дакладных ведаў у Інтэрнэт-прасторы аб суверэннай дзяржаве — Рэспубліцы Беларусь.
Упэўнена, што гэты праект будзе падтрыманы на самым высокім дзяржаўным узроўні, з’явіцца лагічным працягам друкаванага навукова-папулярнага выдання “Рэспубліка Беларусь — 25 гадоў стварэння і здзяйсненняў”.
— Як Скарына імкнуўся расказаць пра Беларусь з дапамогай кнігі, так, відаць, і сёння нельга не ўлічваць гэты шырокі прасцяг?
— Нацыянальнае кнігавыданне — важнейшы складнік міжнароднага гуманітарнага супрацоўніцтва: 30 краін свету былі гасцямі Мінскай міжнароднай кніжнай выставы. Беларуская кніга штогод з гонарам прадстаўляе краіну на прэстыжных міжнародных кніжных выставах. Дапамагаюць нам у гэтым і ўдзельнікі традыцыйнага міжнароднага сімпозіума “Пісьменннік і час”, які штогод праводзіцца ў краіне ў межах кніжнай выставы.
Такі плён, такія здабыткі, забяспечаныя ўсямернай дзяржаўнай падтрымкай, даюць самыя шырокія падставы для маштабнага ўшанавання даты 500-годдзя беларускага кнігадрукавання у нашай краіне і далёка за яе межамі.
Створаны распараджэннем Урада Рэспубліканскі аргкамітэт па падрыхтоўцы і правядзенні святкавання 500-годдзя беларускага кнігадрукавання зацвердзіў змястоўную праграму мерапрыемстваў, якая кансалідуе работу органаў дзяржаўнага кіравання, абласных і Мінскага гарадскога выканаўчых камітэтаў, арганізацый і ўстаноў. І ў межах праграмы — цэлы шэраг міжнародных мерапрыемстваў. За першыя месяцы гэтага года мы прадставілі і айчыннае кнігавыданне, і саму дату 500-годдзя беларускага кнігадрукавання і ў Францыі, і ў Літве, і ў Вялікабрытаніі, і ў Казахстане. Плануюцца шырокамасштабныя мерапрыемствы і ў іншых краінах свету. Правядзём навукова-практычныя канферэнцыі, круглыя сталы, прэзентацыі новых скарыназнаўчых кніг.
Разам з прадстаўленнем беларускай кнігі на выставах у Расіі, Польшчы, Чэхіі, Сербіі, Кітаі да ўдзелу ў круглых сталы запросім шырокую грамадскасць гэтых краін. І паспрабуем разам асэнсаваць усю веліч подзвігу Скарыны, яго ролю ва ўмацаванні беларускай дзяржаўнасці.
Шмат медыйных ініцыятыў пабачым у бліжэйшы час мы і на старонках рэспубліканскіх выданняў. У якасці інфармацыйных пляцовак задзейнічаны Інтэрнет-рэсурсы сродкаў масавай інфармацыі, акаунты ў сацыяльных сетках. Цікавыя праекты запланаваны нацыянальнымі тэлеканаламі.
А дамінантнай падзеяй 500-годдзя беларускага кнігадрукавання стане Дзень беларускага пісьменства ў Полацку.
Справа Скарыны — спадчына чалавецтва. Гэтай ідэяй прасякнуты і праект Міністэрства інфармацыі “Францыск Скарына на мовах народаў свету”. Ужо зроблены пераклад і выдадзена кніжным фарматам на дзясятках моў свету прадмова Францыска Скарыны да “Кнігі Юдзіф”. Рыхтуецца міжнародная тэлевізійная версія праекта.
— Дзякуй, Лілія Станіславаўна, за такі падрабязны расказ пра тое, чым сёння сапраўды можна ганарыцца ў галіне айчыннага кнігавыдання.
— І хачу вось што дадаць. Юбілейная дата пройдзе. Застануцца як пазнакі кнігі, публікацыі, памяць пра многія добрыя падзеі. І ў нашай свядомасці павінна застацца разуменне таго, што Скарына і яго справы надзвычай сучасныя, патрэбныя нам… Як і маюць сучаснае гучанне словы Скарыны, якія сцвярджаюць пачуццё гонару за Айчыну і бязмежную пашану да сваёй малой радзімы.
Патрыятычныя пачуцці любові да роднай краіны, узаемапавага да іншых народаў — найвялікшая каштоўнасць, якую сцвярджае Беларусь у свеце. Гэта наш духоўны запавет для ўсёй чалавечай супольнасці.
Гутарыў Сяргей Паўлаў.
